Kunstwerk / Artwork Agonie Vlamertinge - Wereldoorlog I in de Westhoek

Meldingsformulier

Je was erbij / You were there

Kunstwerk / Artwork Agonie - Vlamertinge - 11/05/2013

Please find below some pictures of the official inauguration of the artwork 'Agonie' at Vlamertinge on Saturday, May, 11th, 2013. The work of Luc Coomans symbolises the role and the horses during the Great War. It can be found at Vlamertinge on the N38, the road from Ieper to Poperinge.

Het College van Burgemeester en Schepenen van de Stad Ieper en kunstenaar Luc Coomans nodigden uit op de officiële inhuldiging van het kunstwerk Agonie op zaterdag 11 mei 2013.

Programma:

13.30 uur: academische zitting, Sint-Vedastuskerk Vlamertinge
Muzikale inleiding door violiste Ami Muto
13.40 uur: verwelkoming en inleiding door ere-schepen Frans Lignel
13.45 uur: toespraak over de rol van de paarden in de Eerste Wereldoorlog door Piet Chielens, coördinator In Flanders Fields Museum
13.55 uur: monoloog uit het paardentheaterstuk Paardenkoorts, Spirit of a War Horse, door
Sabine Dewitte
14.05 uur: toespraak door eerste schepen Jef Verschoore,schepen voor herdenking 100 jaar Grote Oorlog
14.10 uur: toelichting bij het kunstwerk door kunstenaar Luc Coomans
14.20 uur: wandeling naar Agonie, onder begeleiding van Ons Kramikkels en een paardenstoet
14.40 uur: onthulling van het kunstwerk
15 uur: wandeling terug naar de Sint-Vedastuskerk
15.15 uur: receptie in de Sint-Vedastuskerk
16 uur: einde

Hieronder een reeks foto's:

De kerk van Vlamertinge was de plaats van afspraak.

Ereschepen Frans Lignel nam als eerste het woord.

Hieronder de tekst van zijn toespraak:

"Geachte aanwezigen,

Het is met een groot genoegen dat wij U ontvangen in de centrumkerk van Vlamertinge naar aanleiding van het officieel inhuldigen van het kunstwerk “AGONIE” gemaakt door Luc Coomans in opdracht van het stadsbestuur van Ieper.

“Wij”dat zijn het Ieperse stadsbestuur, de historische kring Flambertus , het kermiscomiteit van ons dorp en de vrienden van het In Flanders Fields Museum.

De stedelijke werkgroep “Beelden in de stad” gaf een gunstig advies aan het voorstel om in Vlamertinge een beeldengroep te plaatsen die het leed van de paarden tijdens de “Grooten Oorlog” zou uitbeelden.

Het ligt in de bedoeling van het stadsbestuur om over het gehele grondgebied kunstwerken te plaatsen,al of niet verwijzend naar het verleden en klassiek of modern van stijl zoals de kunstenaar het beademt.

Waarom Vlamertinge en waarom paarden?

Keren we terug naar het begin van de 20ste eeuw: Vlamertinge ligt aan de spoorlijn Ieper- Poperinge -Hazebrouck. Sinds 1854 stopt de stoomtrein bij de ingang van het dorp, daar waar sinds de 12de eeuw een windmolen stond. Er is zelfs een halte op de wijk de Brandhoek, twee kilometer verder op. Steenkool wordt gelost en de boeren schuiven in de Bellestraat geduldig aan om hun bieten op de wagons te laden. Aan het kruispunt met de kasseiweg Ieper – Poperinge -Elverdinge –Reningelst bouwt men in 1914 een nieuw gemeentehuis. Een ansichtkaart van een vredig dorp.

In 1915 is dit alles vernield. De oorlog veegt het centrum weg. Vlamertinge is net bereikbaar voor de Duitse artillerie en het strategisch station wordt bijna dagelijks gebombardeerd. Soldaten herstelden na iedere beschieting evenzoveel keer het spoor. De kerktoren, als potentiële uitkijkpost, is deskundig stukgeschoten. Poperinge- Ieper, met daartussen Vlamertinge, een afstand van nauwelijks 12 kilometer brengt de soldaten van de “Hemel” naar de ”hel”.Rond Vlamertinge stopt de beschaving. Marcherend door een bijna verlaten ruïneus dorp moet beangstigend zijn. De soldaten betreden het inferno van Dante, de Ypres Salient ,een abattoir voor een half miljoen soldaten en duizenden paarden. De hel kan niet erger zijn. Het wordt stil wanneer de soldaten langs het Christusbeeld op de Calvarieberg, net naast de kerk, naar de frontzone trekken.

Aan beide zijden van de spoorweg lost men een bonte verscheidenheid oorlogsmateriaal in enorme hoeveelheden. De oorlog is gulzig. Hier worden de paarden klaargemaakt om zwoegend en zwetend zwaarbeladen karren naar het slagveld te trekken. Paarden die overal opgeëist waren. Zelfs uit Nieuw Zeeland , de andere kant van de wereld,brengt het leger,naast soldaten, ook paarden naar het front. De Duitsers doen net hetzelfde.

In de jaren 1980 legde men de Noorderring /Westhoekweg aan, die verbinding maakt tussen de A-19 en de A-25 in Frankrijk. Zeg maar de opvolger van de eeuwenoude N38. Door hevig protest van de omwonenden, na de zoveelste dode bij het dwarsen van die brede weg, kwam er een rotonde, precies op de plaats waar de Canadese luitenant Cyril Henry Barraud in augustus 1917 deze ets tekende. De meeste Britse bezoekers die het spoor van hun voorouders volgen, met de bus of individuele wagen, komen hierlangs. Dit monument wil een teken worden dat ze oorlogszone betreden.

Mens en dier ondergaan hetzelfde lot. In het oudtestamentische boek Prediker lezen we het volgende:”Want de mensen en de dieren treft hetzelfde lot. Zoals een dier sterft, zo sterft ook een mens; ze delen in dezelfde adem. Dat is hun beider lot. Een mens is niet beter af dan een dier, want alles is ijdelheid. Alles gaat naar dezelfde plaats,alles is uit stof ontstaan en alles keert terug tot stof. Wie zal ooit weten of de adem van een mens naar boven opstijgt en die van een dier afdaalt naar de aarde?Wie merkt, dat de adem van de kinderen der mensen opvaart naar boven en de adem der beesten nederwaarts vaart in de aarde?

“Een groot dood paard, dat is heel veel dood als je dat voorstelt. Zoveel dood is een mens niet. En waarom is dat zo? Omdat het een dood zonder woorden is.” Zo verwoordde de kunstenares Berlinde De Bruyckere de dode paarden die ze confronterend tentoonstelde in het Flanders Fields Museum. Een choke voor veel bezoekers.

Agonie, zo heet het werk van Luc Coomans. Dit internationale woord verwijst naar doodsangst, naar lijden, pijn, verschrikking, de laatste ogenblikken van leven:” een sputterende, uitdovende vlam”.Een doodskreet.

Meteen is de toon gezet. De oorlogszone slorpt alle leven op in een zee van lijden en afzien. Mens en dier leven nog even samen, zien samen af en sterven samen.

2013: hier moeten auto’s traag de rotonde nemen. In die enkele seconden ziet de gehaaste 21-eeuwse burger de stervende paarden. Al de rest is zonder woorden."

Muziek door violiste Ami Muto.

Heel wat belangstelling.

Toespraak over de rol van de paarden in de Eerste Wereldoorlog door Piet Chielens, coördinator In Flanders Fields Museum

Het begin van WOI was een kantelmoment: tot dan werden oorlogen uitgevochten met paarden. Vanaf 1914 was dat niet meer het geval.

Paarden werd dan ingezet voor het transport

en de medische dienst.

In alle legers waren heel wat mensen bezig met het verzorgen van de paarden.

Monoloog uit het paardentheaterstuk Paardenkoorts, Spirit of a War Horse, door Sabine Dewitte

Toespraak door eerste schepen Jef Verschoore, schepen voor herdenking 100 jaar Grote Oorlog

Hieronder de tekst van zijn toespraak:

"Geachte genodigden,

Met de inhuldiging van dit mooie werk van de hand van onze stadsgenoot kunstenaar Luc Coomans op de rotonde van de Ieperse Noorderring ter hoogte van Ieper-Vlamertinge verwerft ons bestuur een nieuw kunstwerk in publieke ruimte met de universele naam Agonie.

Ons beleid is er op gericht om de publiek ruimtes, de plekken waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, elkaar kunnen treffen, om die plekken te verfraaien door de aanwezigheid en integratie van kunst. Deze kunstwerken dragen dan ook bij tot het stimuleren van de ontmoeting: de relatie ik en de ruimte, ik en wij in die ruimte, enz. Elk van deze plekken heeft een eigenheid, heeft specifieke karakteristieken die de plek uniek maken. Ook hier staat dit kunstwerk niet zo maar… het staat op een locatie met veel internationaal verkeer en het staat in een symbolisch gebied dat de grens vormde tussen de veilige zone achter het front en de hel van het front, “de Ieper Salient” in een wijde boog ten oosten van de stad.

Ons beleid is gericht op het realiseren van kunst met een eerder permanent karakter in de publieke ruimten in open lucht waarvoor de Stad Ieper verantwoordelijkheid draagt en bevoegdheid heeft, kansen scheppen voor kwaliteitsvolle kunst in publieke ruimtes daar gaat het ons om.

Wij zien voor onszelf drie hoofdopdrachten:

Ten eerste: het realiseren van nieuwe kunstingrepen. Bij het realiseren van nieuwe kunstingrepen kunnen we enerzijds vertrekken vanuit een hedendaags gegeven (bijv. een nieuwe wijk, de thematiek vrede, enz. Een dergelijke realisatie is dan een volledig open opdracht. Anderzijds kunnen we vertrekken, zoals dit hier vandaag het geval is, vanuit het versterken van historische inhouden. Dit is een gesloten opdracht wat wil zeggen dat het vast ligt op voorhand wat er zal uitgebeeld worden
Ten tweede: het valoriseren van bestaande kunst. Dat wil zeggen dat naast de realisatie van nieuwe wkunstwerken we ook de nodige aandacht willen hebben voor het noodzakelijke onderhoud en de eventuele restauratie van bestaande kunstwerken. Op basis van een inventaris van de beelden in onze stad zal er actie ondernomen worden om werken te vrijwaren, vergeten werken te revaloriseren en opnieuw in de belangstelling te brengen,… Deze inventarisatie is een belangrijk werkstuk waar we dankbaar gebruik willen van maken en welke we ook van af dit jaar up to date willen houden. Deze inventaris is het werk van noest vrijwilligerswerk. Een dankbare pluim hiervoor voor trekkers Gilbert Degryse en Ivan Woussen en het ganse redactieteam die ons hiermee verrijkt hebben en een grote bestaande leegte hebben opgevuld.
Ten derde: naast de twee vorige aangehaalde opdrachten is er nog een derde belangrijke opdracht: educatie en communicatie. Het is ook onze taak om kunst in de publieke ruimte bekendheid te geven aan onze inwoners en honderdduizenden bezoekers.

Wanneer kunnen we dan spreken van een geslaagde kunstingreep in de openbare ruimte? Over dit onderwerp zal men wellicht vaak van mening kunnen verschillen, een kunstingreep in de publieke ruimte is immers in ieder geval nooit vrijblijvend; het gaat steeds om een emotie verwekken van een stadsbeeld. Toch hebben wij voor onszelf een beoordelingskader nodig.

Een eerste inherent criterium is natuurlijk de artistieke kwaliteit. Kunst in de publieke ruimte moet een hoge artistieke kwaliteit nastreven: het kunstwerk moet zeggingskracht hebben, coherent, creatief en doordacht zijn, en technisch deugdelijk uitgewerkt in relatie tot de plaats. Een tweede criterium is het omgevingscriterium: de betekenis en context van het kunstwerk. Een kunstwerk bevindt zich niet in het luchtledige, maar staat altijd op een concrete plek, een concrete omgeving. Een kunstwerk gaat in dialoog met z’n omgeving; de omgeving kan bepalen hoe de toeschouwer naar het kunstwerk kijkt. Tussen beide, kunstwerk en context, is er een band, een relatie. Elke plek heeft een context en een geschiedenis, functies en betekenissen. Het kunstwerk speelt daarop in en dit kan op een eerder bevestigende of een eerder confronterende manier zijn. Een kunstwerk laat betekenisvolle sporen achter in het stedelijk weefsel; daarom moet het ook stedenbouwkundig verantwoord zijn. In alle gevallen moet er een duidelijke motivatie zijn waarom een kunstwerk op een bepaalde plaats komt. En een derde criterium is participatie en betrokkenheid, een proces waarbij ook de buurt en de gebruikers van die plek betrokken worden. Deze betrokkenheid kan diverse vormen aannemen: de keuze van de plek, de keuze van het kunstwerk, de inrichting van de omgeving, het onderhoud van het kunstwerk, ja misschien zelfs de duiding naderhand als een soort ambassadeurs van het werk, enz.

Het werk Agonie van onze Ieperse kunstenaar Luc Coomans draagt een universele boodschap uit: de mens sleept in het oorlogsgeweld de hele natuur mee. Het werk is een aanklacht tegen oorlog en elke vorm van geweld. De paarden zijn gekwetst en richten zich in hun doodsstrijd op. Ze torenen uit boven de ruïne van een woning. De twee paarden staan symbool voor de (vaak vergeten) plaats van de dieren in oorlogsomstandigheden, en creëren aldus een unieke waarde. Deze plaats is symbolisch en de naam Agonie is universeel. Eind 2010 gaf de stad Ieper Luc Coomans de opdracht een kunstwerk te maken met als thema lijdende dieren, meer bepaald paarden, in de oorlog. Samen met de toenmalige commissie Beelden in de Stad kwam de kunstenaar tot dit ontwerp. Het resultaat van het gevoerde traject getuigt van een hoge artistieke kwaliteit en het kunstwerk staat, zoals reeds geduid op een symbolische plaats. Aan de opgesomde criteria werd er hier dus met verve voldaan.

Mag ik dan afsluiten met een woord van erkentelijkheid, waardering en dank voor allen die bij dit project betrokken zijn geweest: ere-schepen Frans Lignel als schepen voor historische zaken en cultuur in de vorige legislatuur, dank en gelukwensen aan de kunstenaar die zich hier in zijn werk vereeuwigd heeft in ons straatbeeld. Dank aan alle leden van de werkgroep Beelden in de stad uit de vorige legislatuur voor hun engagement en inbreng. Dank aan de aannemer Antoon Vandenbroucke voor deze goed geslaagde sokkel en aan onze eigen stedelijke diensten voor de ondersteuning op verscheidene vlakken. Het Natuursteenbedrijf Timmerman wil ik ook nadrukkelijk danken voor hun medewerking via een belangrijke sponsoring in natura. Daarnaast moet ik zeker ook met grote dankbaarheid de belangrijke ondersteuning met een subsidie van € 10.000,- van de Nationale Loterij vermelden en dit met de boodschap “De Nationale Loterij creëert kansen”. Dank ook aan de wegbeheerder, het Agentschap Wegen en Verkeer, in het bijzonder de afdeling West-Vlaanderen voor de vlotte samenwerking bij de totstandkoming van dit project. En om niemand te vergeten wil ik tot slot iedereen danken die in grotere of kleinere mate een bijdrage geleverd heeft tot deze realisatie. Elke inbreng hoe klein ook vormde een noodzakelijke schakel in de keten die geleid heeft tot dit schitterende resultaat. Daarom namens de Ieperse bevolking, namens het stadsbestuur en in mijn eigen naam aan allen onze dank en bijzondere erkentelijkheid."

Toelichting bij het kunstwerk door kunstenaar Luc Coomans: "Het beeld moet vitaliteit en kracht uitstralen. De liefde voor het paard komt tot uiting in al mijn werken. De paarden werden gemaakt in een roestige, natuurgetrouwe kleuren. De openingen in het werk geven leven en kleur aan het werk. Een kunstenaar moet denken met zijn handen en ogen. Ik dank de Commissie Beelden in de Stad voor de mogelijkheden die ze mij gegeven hebben, alsook aannemer Vandenbroucke voor de realisatie."